Jaap Kleinpaste is opgeleid aan de Pabo, de Academie voor Lichamelijke Opvoeding en heeft Onderwijskunde gestudeerd. Daarnaast is hij opgeleid als coach en supervisor. We praten over meer ruimte voor reflectie en persoonlijke gesprekken in het onderwijs. “Het onderwijs is zo efficiënt en meetbaar gemaakt dat er geen ruimte meer is voor het goede gesprek” aldus Jaap! Hij introduceert een metafoor voor verschillende docentenhoudingen. “Een rups zoekt zekerheid in het vak. Een vlinder staat open voor de wereld en durft te fladderen.” Na vele omzwervingen door verschillende typen onderwijs is hij sinds 2004 werkzaam aan bacheloropleiding en meer recent aan de masteropleiding van de Christelijke Academie voor Lichamelijke Opvoeding (Calo). Binnen de Master Physical Education and Sport Pedagogy ligt het accent op verdiepen van het pedagogisch-didactisch handelen als professional in het werkveld van bewegen, school en sport vanuit een breder perspectief dan alleen de les bewegingsonderwijs in de gymzaal.
Onderwerpen
1. Introductie en achtergrond
Jaap heeft 20 jaar op de CALO gewerkt, voornamelijk in het eerste jaar. Hij gaf les in spel, filosofie, yoga en stagevoorbereiding. “Ik gaf daar spel, filosofie, circus, voorbereiding op stage, stagebezoek… Nou ja goed, dan leer je de studenten ook op een andere manier kennen.”
2. Het belang van een sterke band met studenten
Hij benadrukt hoe belangrijk het is om als docent de studenten écht te leren kennen. “Ik sprak ze ook als ze bij ons in het Sportcafé zaten. Het informele contact, het elkaar tegenkomen, dat was verrijkend.”
3. Veranderingen in het onderwijs door de jaren heen
Omschakeling van een heterogene naar een homogene propedeusegroep heeft impact gehad op de dynamiek van het onderwijs. “Toen ik begon op de CALO, hadden we een heterogene propedeuse. Nu is dat beroepsspecifiek en dat maakt echt een verschil.”
4. Persoonlijke ontwikkeling van studenten centraal stellen
De eerstejaarsfase draait om meer dan alleen vakkennis; het gaat ook om persoonlijke groei. “De rolwisseling van deelnemer naar beïnvloeder stond in het eerste jaar centraal.”
5. De tekortkoming van het huidige onderwijssysteem
Hij pleit voor meer ruimte voor reflectie en persoonlijke gesprekken in het onderwijs. “Het onderwijs is zo efficiënt en meetbaar gemaakt dat er geen ruimte meer is voor het goede gesprek.”
6. Het verschil tussen rups en vlinder in de docentontwikkeling
Hij introduceert een metafoor voor verschillende docentenhoudingen. “Een rups zoekt zekerheid in het vak. Een vlinder staat open voor de wereld en durft te fladderen.”
7. Vonkenregen: een traject voor professionele ontwikkeling
Een jaartraject waarin docenten reflecteren op hun passie voor onderwijs. “Het vuur mag niet uitgaan, smeulen mag best, als het vuur maar aanblijft.”
8. Het belang van spelen in onderwijs
Spelen wordt in veel onderwijscontexten onderdrukt, terwijl het een essentieel onderdeel van leren is. “We hebben een onderwijssysteem waarin alles controleerbaar en beheersbaar moet zijn, maar daardoor verdwijnt de speelruimte.”
9. Speels coachen en bewegingsonderwijs
Hij ontwikkelt een masterclass over speels coachen waarin beweging een rol speelt.
“In coaching gaat het heel vaak over het doen, maar we zien het nooit. Spelen maakt dat zichtbaar.”
10. Democratisch onderwijs en relatie tussen docent en student
Hij bespreekt het belang van afstemming tussen docent en student. “Goed onderwijs is niet dat leerlingen naar jou luisteren, maar dat jij naar hen luistert.”
Drie quotes
- “Een rups zoekt zekerheid in het vak. Een vlinder staat open voor de wereld en durft te fladderen.”
- “We denken te vaak dat wij als docent de oplossing zijn. Maar we zijn samen de oplossing.”
- “Goed onderwijs is niet dat leerlingen naar jou luisteren, maar dat jij naar hen luistert.”
Drie Concrete Call to Actions
Plan wekelijks een reflectiemoment in je lessen – Neem 10 minuten per week om met studenten stil te staan bij hun leerproces.
Experimenteer met speelse werkvormen – Introduceer een speelse benadering in je lessen en kijk hoe studenten reageren.
Ga bewust informele gesprekken aan met studenten – Neem actief deel aan momenten buiten de lessen om studenten beter te leren kennen.
Drie Reflectievragen
Hoeveel ruimte bied ik mijn studenten om zichzelf te zijn in mijn les?
Durf ik als docent mijn eigen kwetsbaarheid te tonen? Waarom wel of niet?
Hoe kan ik de speelsheid in mijn onderwijs vergroten zonder de leerdoelen uit het oog te verliezen?
Spiekbriefjes voor docenten
1. Plan wekelijks een reflectiemoment
Wanneer kan ik dit gebruiken? → Aan het einde van een les of project, om terug te kijken op het leerproces.
Hoe kan ik dit gebruiken? → Laat studenten kort opschrijven of delen wat ze geleerd hebben en hoe ze zich daarbij voelen.
Waarom is dit waardevol? → Het helpt studenten bewuster te leren en vergroot hun zelfinzicht.
🎤 Quote van Jaap: “We noemen alles reflecteren, maar eigenlijk evalueren we alleen maar. De diepere betekenis vanuit jezelf wordt nauwelijks meegenomen.”
2. Experimenteer met speelse werkvormen
Wanneer kan ik dit gebruiken? → In lessen waarin actieve deelname gewenst is, zoals bewegingsonderwijs of groepsprojecten.
Hoe kan ik dit gebruiken? → Geef studenten meer vrijheid in hoe ze een opdracht uitvoeren en nodig ze uit om creatief te zijn.
Waarom is dit waardevol? → Speelsheid verhoogt motivatie en maakt leren effectiever en leuker.
🎤 Quote van Jaap: “We hebben een onderwijssysteem waarin alles controleerbaar en beheersbaar moet zijn, maar daardoor verdwijnt de speelruimte.”
3. Ga informele gesprekken aan met studenten
Wanneer kan ik dit gebruiken? → Tijdens pauzes, bij binnenkomst in de klas of na een les.
Hoe kan ik dit gebruiken? → Vraag open en oprechte vragen over hoe het met studenten gaat, zonder direct over school te praten.
Waarom is dit waardevol? → Een sterke relatie tussen docent en student verhoogt betrokkenheid en leerprestaties.
🎤 Quote van Jaap: “Goed onderwijs is niet dat leerlingen naar jou luisteren, maar dat jij naar hen luistert.”
Video
Audio spotify