Prof. dr. Fred Korthagen: studenten leren reflecteren en theorie en praktijk verbinden.

Hoe leren studenten op de leraaropleiding reflecteren op een manier die ze inspirerend en relevant vinden? Luister naar Fred Korthagen over het dichten van de kloof tussen theorie en praktijk, het belang van kernreflectie, en hoe je leren betekenisvol maakt. Een must-hear voor iedereen in het onderwijs! Zijn zoektocht naar verdieping in reflectie, ofwel kernreflectie, staat centraal. We bespreken de eeuwenoude kloof tussen theorie en praktijk, en de positieve wending naar praktijkgericht (realistisch) opleiden: aansluiten bij wat studenten motiveert en bezig houdt verhoogt de praktijkrelevantie van de opleiding, en maakt leren betekenisvoller. Korthagen benadrukt de kracht van reflectie, de rol van ‘Just-in-Time Learning’ en de verschuiving van krachtgericht naar zijnsgericht coachen. Korthagen’s visie biedt waardevolle inzichten voor de toekomst van het onderwijs, waarbij reflectie en actie hand in hand gaan.

Prof. dr. Fred Korthagen is emeritus hoogleraar onderwijskunde van de Universiteit Utrecht (leerstoel: De didactiek van het opleiden van leraren). Hij werkt als senior-onderzoeker en lid van de Onderzoeksschool ICO, trainer, onderwijsontwikkelaar en adviseur. Zijn specialismen zijn de relatie theorie-praktijk, realistisch opleiden, reflectie en coaching. Hij is mede-ontwikkelaar van de kernreflectiebenadering. Samen met zijn collega’s ontwikkelde hij een aanpak voor onderwijsontwikkeling onder de naam Kwaliteit van binnenuit. Bij die aanpak wordt ervan uitgegaan dat mensen (leerlingen, leraren) al heel veel talenten en kwaliteiten in huis hebben en dat je hen kunt helpen die te herkennen en verder uit te bouwen. Dat blijkt effectieve ontwikkelingsprocessen op gang te brengen en veel inspiratie en motivatie.

Onderwerpen

Introductie en achtergrond van Fred Korthagen

Quote: “Mijn aandacht is langzaam verschoven naar de verdieping van reflectie, wat ik kernreflectie noem, maar die andere onderwerpen blijven actueel.”

De kloof tussen theorie en praktijk

Quote: “Het kernprobleem van het opleiden van leraren is al meer dan 100 jaar de kloof tussen theorie en praktijk, zoals John Dewey dat noemde.”

Opleiden in de school: een positieve ontwikkeling

Quote: “Opleiden in de school is eigenlijk de kern aan het worden van het curriculum, en dat biedt veel kansen om studenten beter te begeleiden.”

Uitdagingen bij opleiden in de school

Quote: “Het vraagt veel van werkplekbegeleiders om reflectie te begeleiden en weerstand tegen reflectie te voorkomen.”


Just-in-Time Learning als strategie

Quote: “Studenten lopen tegen oudergesprekken aan, en precies op dat moment kun je dat op het instituut behandelen; dat werkt heel goed.”

Reflecteren als proces, niet als verplichting

Quote: “Reflecteren wordt vaak als een verplichting ervaren, terwijl het juist een ontdekkingstocht moet zijn naar je eigen kracht.”

Realistisch opleiden: theorie en praktijk verbinden

Quote: “Laten we vertrekken vanuit concrete praktijksituaties, zoals oudergesprekken, en daar theorie aan koppelen.”

De rol van toetsen en tentamens

Quote: “Tentamens hebben we losgelaten en we werken met portfolio’s, omdat het curriculum wordt bepaald door wat zich voordoet in het hier en nu.”

Waarom worden tentamens toch belangrijk gemaakt?
Quote: “Het management wil meer grip krijgen op de opleiding, en toetsen lijken een makkelijke manier om resultaten te meten, maar ze reflecteren vaak niet wat studenten in de praktijk echt nodig hebben.”

De kracht van reflectie

Quote: “Flow in onderwijs ontstaat wanneer studenten voelen dat je aansluit bij wat hen bezighoudt.”

Van krachtgericht naar zijnsgericht naar gewaarzijn

Krachtgericht:
Quote: “Mensen worden krachtiger door contact met hun innerlijke kwaliteiten, niet door een betere versie van zichzelf te worden.”

Zijnsgericht:
Quote: “Hoe kan ik jou helpen om meer eerlijk te zijn en je kwaliteiten optimaal te benutten? Dat is zijnsgericht coachen.”

Gewaarzijn:
Quote: “Gewaarzijn is momentaan: ik ben me nu gewaar van wat er hier en nu gebeurt, zoals dat ik nu te veel woorden gebruik.”

De toekomst van reflectie: van bewustwording naar actie

Quote: “Reflection in action is de kunst: terwijl je handelt, jezelf afvragen wat er gebeurt en hoe je het kunt bijsturen.”

De reis van de held als metafoor voor persoonlijke ontwikkeling

Quote: “Joseph Campbell beschrijft hoe je door obstakels heen leert wie je echt bent, en dat geldt ook voor leraren in opleiding.”

Quotes van Fred Korthagen
“De kloof tussen theorie en praktijk dichten vraagt om realistisch opleiden, waarbij praktijkervaringen centraal staan.”
“Reflecteren begint met het herkennen van je kracht, niet met je problemen.”
“Flow in onderwijs ontstaat als studenten voelen dat je er voor hen bent.”
“Realistisch opleiden betekent vertrekken vanuit de vragen die studenten op dat moment bezig houden.”
“Het moment waarop theorie relevant wordt, is wanneer het aansluit bij wat studenten in de praktijk ervaren.”
“Gewaarzijn is de kern van professionaliteit: aanwezig zijn in het moment bij jezelf en de ander.”
“Tentamens droppen we; in plaats daarvan werken we met portfolio’s om groei te documenteren.”
“Reflectie wordt vaak te schools aangeleerd, terwijl het een persoonlijke ontdekkingstocht moet zijn.”
“Effectieve lerarenopleidingen helpen studenten niet alleen kennis te leren, maar ook zichzelf te begrijpen.”
“Mensen worden krachtiger door contact met hun innerlijke kwaliteiten, niet door een betere versie van zichzelf te worden.”

Aanbevelingen voor leraaropleidingen
Integreer theorie en praktijk
Start lessen vanuit actuele praktijksituaties van studenten en verbind die met relevante theorie.

Werk met professionele werkplekbegeleiders
Train begeleiders in het coachen en verdiepen van reflectie om weerstand bij studenten te voorkomen.

Gebruik kernreflectie als basis
Focus reflectie op het versterken van persoonlijke kernkwaliteiten in plaats van enkel probleemoplossing.

Maak toetsing praktijkgericht
Vervang traditionele toetsen door portfolio’s die groei en toepassing in de praktijk documenteren.

Stimuleer gewaarzijn
Help studenten om zich bewust te worden van hun gevoelens en energie tijdens lessen en reflecties.

Advies over reflectiemodellen
Gebruik een beperkt aantal modellen en werk deze in de diepte uit, zoals het kernreflectiemodel.
Introduceer modellen op natuurlijke momenten, bijvoorbeeld wanneer studenten reflecteren over praktijkervaringen.
Combineer reflectie met kernkwaliteiten om het proces persoonlijk en inspirerend te maken.
Laat reflecteren geen losstaand vak zijn, maar verweef het in andere onderwerpen en praktijkmomenten.

Video van de podcast

Audio van de podcast

https://creators.spotify.com/pod/show/erikhein1970/episodes/Prof–dr–Fred-Korthagen-studenten-leren-reflecteren-en-theorie-en-praktijk-verbinden-e2tcuph

Artikelen

Boeken

Website van Fred Korthagen