Al dertig jaar begin ik meestal gewoon met mijn les. Ik roep wat, doe wat of geef een opdracht. Ik ga ervan uit dat iedereen aanhaakt en dat mijn les blijft hangen aan de kapstok (mentale raamwerk) zogezegd. Foute aanname. Twee derde blijft niet hangen omdat ze geen kapstok hebben om aan op te hangen. Recentelijk viel het kwartje pas echt en nu heb ik hem ook echt opgepakt en schoongepoetst: er is een verschil tussen iets weten of het echt doen. En eerlijk is eerlijk: ik heb al zo weinig tijd en teveel te vertellen. Hoe dan ook nog voorkennis activeren? Ik ben toch gaan investeren in het activeren van voorkennis. Wat een verschil!
Dit zijn enkele vaste gewoonten geworden:
- Ik start elke les met een korte terugblik en zet actieve werkvormen (quizjes, onderwijsleergesprek, kahoot enz) in om relevante voorkennis op te frissen. Ik ben op zoek naar de kapstok (cognitieve schema’s) en wat er al aan hangt.
- Ik gebruik bij de start van de les een altijd een advance organizer (mentaal raamwerk) zoals een schema, tijdslijn, infografiek of een mindmap. Of ik laat deelnemers dit zelf kort even schetsen.
Een advance organizer maakt leerstof overzichtelijk, verduidelijkt relaties tussen leerstofonderdelen, activeert en knoopt aan bij voorkennis en richt de aandacht op wat belangrijk. Kortom, het geeft een kapstok om nieuwe leerstof aan op te hangen. (2)
- THINK – PAIR – SHARE. Dit is een leuke en snelle werkvorm waarbij iedereen ook even actief ge-updated wordt. Ik laat deelnemers individueel 20 seconden nadenken over een vraag over de vorige les of het onderwerp van deze les. De volgende twee minuten bespreken de deelnemers in duo’s hun bevindingen, geven elkaar uitleg indien nodig en vullen samen nog verder aan. Tot slot komen de antwoorden kort klassikaal aan bod.
- Of ik begin met een verhaal. Ik plaats de les dan in een groter verhaal (mijn overtuiging is dat mensen in essentie verhalenvertellers zijn in navolging van Harari maar dat terzijde): waar komen we vandaan, waar zijn we en waar gaan we naar toe?
Verkeerde voorkennis?!
Wanneer deelnemers misconcepties hebben (bijvoorbeeld intuïtieve meningen of overtuigingen over een onderwerp) dan staan deze in de weg bij de verwerving en opslag van nieuwe informatie. Ik ben hier alert op en stel dit indien nodig aan de orde. Je kunt dit soort misconcepties het beste doorprikken door de misconceptie te benoemen en te weerleggen. Het ophalen van voorkennis, en het controleren van die voorkennis op juistheid, blijkt dus van groot belang te zijn (1).
Voor de nerd
Nieuwe leerstof die niet wordt gelinkt aan al verworven en geactiveerde kennis in het langetermijngeheugen en daardoor geen ‘greep’ vindt, zal snel weer vergeten worden (uit wijze lessen).
Het idee van voorkennis activeren sluit aan bij het gedachtegoed van Jean Piaget, die omschreef dat kennis bestaat uit structuren (schema’s). Volgens zijn theorie wordt nieuwe kennis toegevoegd aan bestaande kennisstructuren (assimilatie), waardoor deze kennis wordt aangepast (accommodatie).
‘Als ik de hele onderwijspsychologie tot één principe moest herleiden, zou ik dit zeggen: de belangrijkste factor die het leren beïnvloedt, is wat de leerling al weet.’ David Ausubel (1968)
Verder leren
- Wijze lessen: 12 bouwstenen voor effectieve didactiek.
- https://youtu.be/Um2O_pK9SL8 over de advanced organizer