30 jaar lesgeven, 30 lessen, les 5: Worstelen met leerdoelen.

Ik worstel al dertig jaar met leerdoelen. Hoe scherper ik ze stel hoe meer richting. Maar ook hoe minder ruimte ik lijk te hebben voor wat de deelnemers echt nodig hebben. Verschillende mensen komen op verschillende dagen met verschillende leerbehoeften in mijn les. Leerdoelen wisselen per persoon, per fase. Soms per dag. Druk ik die weg in het belang van het les doel? Ik heb het vermoeden dat hoe dichter ik de training timmer, hoe minder ik zie wat er echt nodig is. Ik kijk dan minder naar mensen en des te meer door een koker van een leerdoel hyper-focus. Maar wat is het effect als je van te voren al beslist wat het einddoel is? Kan er dan nog een echt gesprek ontstaan? Is mijn leerdoel als docent ook de leerbehoefte van de deelnemer of heeft hij/zij hele andere zaken nodig? Gert Biesta zegt dat leerdoelen de werkelijkheid van productie zijn wat prima past bij een fabriek…maar ook in onderwijs? Je komt met leerdoelen uit waar je al wist waar je uit zou komen wat schuurt met onderwijs aldus Biesta.

Een andere ervaring: na de evaluatie van een training geven deelnemers vaak aan dat ze iets geleerd hebben. Maar vaak niet wat ik van tevoren had bedacht! Is mijn les dan geslaagd? Of is dit bijvangst?

Zonder leer/lesdoelen gaat ook niet: wat ga ik dan in godsnaam doen? Hoe blijf ik dan op koers laat staan hoe weet ik waar ik naar toe werk?

Leerdoelen die te serieus worden genomen lopen het risico te eindigen in oneindige fragmentatie waarin alles uit elkaar wordt getrokken en het leven uit het leren is gehaald. De docent is dan ook zo bezig met zijn missie (leerdoelen) dat hij niet meer present is en de mens in de deelnemer kan missen. Onderwijs wordt dan het aflopen van een protocol of methodiek.

Hoe ik het nu doe? Ik zet de grote lijnen uit, differentieer zoveel mogelijk en laat verstoringen (dingen die gebeuren en die deelnemers belangrijk vinden) voorgaan.

Ik ben in de woorden van het mooie boek ‘your ideal classroom’: over prepared and under-structured. Leerdoelen zijn als vuurtorens in de verte. Ze geven richtingen aan waar ik op kan koersen maar ook onderweg nog bij kan sturen. Ik koers erop af maar sta open voor verrassingen onder weg.

Onderwijs en training geven is altijd balanceren, altijd een worsteling. En dat is denk ik wat het zo mooi en uitdagend maakt. Dat je zelf als docent ook altijd blijft leren. Soms doelgericht en net zo vaak spontaan omdat er ruimte is.